На мировых рынках, где международная торговая деятельность растет день ото дня, конкуренция между компаниями, которые будут экспортировать впервые, и компаниями, которые будут увеличивать свой экспорт, неодинакова. Фирма, которая будет экспортировать впервые, может быть незнакома с большинством терминов, используемых в международной торговле, и могут быть компании, которые не знакомы с некоторыми терминами, даже если они экспортируют в течение многих лет. Анализ и знание торговых терминов может помочь фирме лучше понять свою область. В этом контексте автором объясняются некоторые термины международной торговли и экспорта, а также включаются термины, используемые в лифтовом секторе.
Ключевые слова: международное экономическое право, международная торговля, экспорт, лифтовое оборудование.
ULUSLARARASI TİCARETTE TERMİNOLOJİ: ASANSÖR SEKTÖRÜNDE ÖRNEK BİR İNCELEME
ÖZET
Uluslararası ticaret faaliyetlerinin gün geçtikçe arttığı küresel piyasalarda, ilk kez ihracat yapacak firmalar ile ihracatlarını artıracak firmaların rekabeti aynı değildir. İlk kez ihracat yapacak bir firma, uluslararası ticarette kullanılan terimlerin çoğuna yabancı olabilmektedir. Yada yıllarca ihracat yaptığı halde halen bazı terimlere yabancı olabilen firmalar mevcuttur. Sektör ile ilgili terimlerin önceden hazırlanması bir firmanın alanını daha iyi anlamasına yardımcı olabilir. Terimler, belirli bir alanda kullanılan özel kavramları ifade eder ve süreci anlamak için önemli bir rol oynar. Süreçte kullanılan terimlerin doğru bir şekilde anlaşılmasını ve çevirisini yapabilme becerisi geliştirilir. Ayrıca, terimlerin tutarlı bir şekilde çevrilmesi sağlanarak metnin bütünlüğü ve tutarlılığı korunur böylece anlam konusunda ortaya çıkabilecek problemler daha aza indirilmiş olur. Bu doğrultuda düşünülerek, uluslararası ticarette ihracat yaparken kullanılan bazı terimler açıklanarak asansör sektöründeki terimlere yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Uluslararası ticaret, ihracat, asansör.
GİRİŞ
Terminoloji, bir konu veya alanda kullanılan özel terimlerin, kavramların ve ifadelerin toplamıdır. Belirli bir disiplinde veya sektörde ortak bir anlayış ve iletişim sağlamak için kullanılan özel terimlerin ve ifadelerin sistematik bir şekilde düzenlenmesini ifade eder.
Terimler, bir konuyla ilgili özel anlamları ifade etmek ve spesifik bir dil kullanarak kesinlik ve doğruluk sağlamak amacıyla oluşturulur. Terminoloji, terimlerin tanımlanması, sınıflandırılması, açıklanması ve kullanımının düzenlenmesiyle ilgilenir. Bu, belirli bir konuda veya disiplinde ortak bir dilin oluşturulmasını ve doğru ve etkili iletişimi teşvik etmeyi amaçlar.
Terminoloji, hukuk, tıp, mühendislik, bilgisayar bilimi, dilbilim, ekonomi ve daha birçok alanda kullanılır. Bir terim sözlüğü veya terminoloji veritabanı, terimlerin ve kavramların tanımlarını, açıklamalarını ve ilişkilerini içeren bir kaynak olarak kullanılır. Bu, belirli bir alanda çalışan insanların daha etkili iletişim kurmalarına yardımcı olurken, terimlerin tutarlı ve doğru bir şekilde kullanılmasını sağlar.
Terminoloji, belirli bir konuda çalışan profesyoneller, araştırmacılar ve uzmanlar için önemli bir araçtır. Ortak bir terminoloji, bilgi paylaşımını kolaylaştırır, karşılaşılan terim karmaşasını azaltır ve disiplin içindeki ilerlemeyi teşvik eder.
Bu tanımlar doğrultusunda çalışmanın, uluslararası ticaret alanında da asansör sektöründe hizmet veren kurumlara ışık olması amaçlanmıştır.
1. ULUSLARARASI TİCARETTE TERMİNOLOJİ
1.1. İhracat
Bir ülkenin mal ve hizmetlerini başka ülkelere satmasıdır. İhracat, mal ve hizmetlerin ulusal sınırların ötesine transfer edilmesi veya dış pazarlara satılmasıdır. İhracat, işletmelerin büyümek, yeni pazarlarda faaliyet göstermek, gelirlerini artırmak ve risklerini dağıtmak amacıyla kullandıkları yaygın bir uluslararasılaşma stratejisidir. İhracat, hem işletmeler hem de ülkeler için büyüme ve kalkınmanın önemli bir unsuru olarak kabul edilmektedir. (Tanrıverdi ve Altıntaş, 2019: 294-311).
Sousa ve diğerleri (2008) tarafından yapılan çalışma, ihracatın işletmeler için dış pazarlara açılma konusunda en yaygın kullanılan yöntem olduğunu belirtmektedir. İhracat, işletmelerin ulusal sınırların ötesinde yeni pazarlara erişim sağlamasını ve ürünlerini veya hizmetlerini uluslararası müşterilere sunmasını mümkün kılar. (Tanrıverdi ve Altıntaş, 2019: 294-311).
İhracat odaklı olarak hareket eden işletmelerin yanı sıra, ihracatı yurtiçi satışların yanında bir alternatif olarak gören işletmeler de mevcuttur. Bazı işletmeler, yurtiçi pazardaki rekabetin artması, doygunluk noktasına gelinmesi veya belirli sektörlerde sınırlı büyüme potansiyeli gibi faktörlerden dolayı ihracata yönelme kararı alabilirler.
İşletmeler ihracatı bir alternatif olarak gördüklerinde, yeni pazarlara açılmayı ve ihracat yapmayı bir büyüme stratejisi olarak kullanırlar. Bu, işletmelerin satışlarını artırarak yeni müşteri tabanlarına ulaşmasını sağlar. Aynı zamanda, ihracat yapmak, işletmelerin risklerini dağıtmalarını ve iç pazardaki dalgalanmalardan etkilenmelerini azaltmalarını sağlayabilir.
İhracatı yurtiçi satışların yanında bir alternatif olarak gören işletmeler, uluslararası pazarlarda rekabet avantajı elde etmek, yeni iş fırsatları yakalamak ve büyümek için ihracatın potansiyelini değerlendirirler. Bu yaklaşım, işletmelere büyüme potansiyeli olan pazarlara erişim sağlayarak rekabet güçlerini artırma imkanı sunar.
1.2. İthalat
Bir ülkenin başka ülkelerden mal ve hizmetler satın almasıdır. İthalata dış ticaretteki bir işlem açısından bakıldığında, ithalat yönetmeliğine göre tanımı şu şekildedir: “Bir malın veya ekonomik değeri olan emtianın geçerli olan ithalat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde ülke sınırlarına alınmasıdır (Canıtez, 2017: 19-30).
1.3. Dış Ticaret Dengesi
Bir ülkenin ihracatı ile ithalatı arasındaki farktır. Pozitif ticaret dengesi, bir ülkenin ihracatının ithalatından fazla olduğunu gösterirken, negatif ticaret dengesi ise bir ülkenin ithalatının ihracatından fazla olduğunu gösterir.
Dış ticaret dengesi, bir ülkenin mal ve hizmetlerin ihracatı ile ithalatı arasındaki denge durumunu ifade eder. Eğer bir ülkenin mal ihracatı, mal ithalatına eşit ise dış ticaret dengesi sağlanmış olur. Ancak mal ihracatı, mal ithalatından daha fazla ise dış ticaret fazlası, mal ihracatı mal ithalatından daha az ise dış ticaret açığı ortaya çıkar.
Dış ticaret dengesizliği, bir ülkenin ihracatının ithalatından daha düşük olduğu durumu ifade eder. Bu durumda ülke dış ticaret açığıyla karşı karşıya kalır. Dış ticaret açığı, genellikle ekonomik açıdan bir sorun olarak görülür, çünkü bir ülkenin dışarıdan daha fazla mal ve hizmet ithal etmesi, yerli üretimin zayıflamasına ve ekonomik büyüme potansiyelinin azalmasına neden olabilir.
Dış ticaret açığının sebepleri çeşitli olabilir. Örneğin, bir ülkenin ithal ettiği mal ve hizmetlerin değeri, ihracatının değerinden daha yüksek olabilir. Bunun yanı sıra, iç talepteki artış, yetersiz yerli üretim veya yüksek ithalat talebi gibi faktörler de dış ticaret açığının nedenleri arasında yer alabilir.
Dış ticaret açığı, bir ülkenin ekonomik yapısı hakkında bilgi verir. Örneğin, yatırım malı ithal eden bir ülke, genellikle gelişmekte olan bir ülke olarak kabul edilir. Bu durum, ülkenin iç yatırım eksikliğini veya endüstriyel altyapıdaki gelişim ihtiyacını yansıtabilir. Ancak, dış ticaret açığının tek başına bir ülkenin gelişmişlik düzeyini belirleyen bir faktör olmadığı unutulmamalıdır. Diğer ekonomik göstergeler ve faktörler de dikkate alınmalıdır (Karluk, 2013, s. 365).
1.4. Gümrük Tarifesi
Bir ülkenin ithalatında uyguladığı vergilerdir. Gümrük tarifeleri, ithalatçıların ürünleri daha pahalı hale getirerek yerli üreticiyi korumayı veya gelir elde etmeyi amaçlar.
Gümrük tarifesi, dış ekonomi politikasının ve özellikle dış ticaret politikasının en eski ve yaygın kullanılan araçlarından biridir. Gümrük tarifesi terimi, genel anlamda iki temel kavramı içerir: gümrük ve tarife.
Gümrük, bir malın ulusal gümrük sınırını geçtiğinde ödenen vergi, harç veya diğer mali yükümlülükleri ifade eder. Gümrük, ülkeler arasındaki ticareti düzenlemek, ulusal ekonomileri korumak ve gelir elde etmek için kullanılan bir araçtır. Gümrük vergileri, ithalat ve ihracat işlemleri sırasında uygulanır ve belirli bir malın ülkeye giriş veya çıkışında ödenmesi gereken vergi miktarını belirler.
Tarife ise, uluslararası ticarete konu olan bütün mallara uygulanan vergileri belirleyen ve düzenleyen listeleri ifade eder. Bu listeler, ürünlerin sınıflandırılması ve her bir ürün için uygulanacak vergi oranlarının belirlenmesini içerir. Tarifeler, genellikle ülkelerin dış ticaret politikalarının bir parçası olarak oluşturulur ve ulusal ekonomik çıkarları korumak, ticaret dengesini sağlamak, yerli sanayiyi desteklemek veya belirli sektörleri teşvik etmek amacıyla kullanılır.
Gümrük vergileri, gümrük tarifesine göre belirlenir ve uygulanır. Gümrük tarifesi, her bir mal veya mal grubu için geçerli olan vergi oranlarını ve ticaret politikası düzenlemelerini içeren bir liste olarak düzenlenir. Gümrük vergileri, gümrük tarifesinde belirtilen oranlarla hesaplanır ve malın gümrük sınırını geçişinde ödenir. Gümrük tarifesi, ülkeler arasındaki ticareti düzenlemek ve kontrol etmek için önemli bir araçtır (oaib.org.tr).
Gümrük tarifesi Türk Gümrük Kanunu’nun 15. maddesi uyarınca aşağıdaki unsurları kapsar:
- Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilen Türk Gümrük Tarife Cetveli,
- Türk Gümrük Tarife Cetveli’ne dayanan veya bu cetvele alt açılımlar ekleyen ve eşya ticaretine ilişkin tarife önlemlerinin uygulanması için belirlenen diğer cetveller,
- Türk Gümrük Tarifesi kapsamındaki eşyalara uygulanacak gümrük vergi oranları ve tarım politikası veya işlenmiş tarım ürünleriyle ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde alınan ithalat vergileri,
- Türkiye’nin bazı ülkeler veya ülke grupları ile yaptığı tercihli bir tarife uygulaması gerektiren anlaşmalarda yer alan tercihli tarife uygulamaları,
- Türkiye tarafından tek taraflı olarak bazı ülkeler, ülke grupları veya toprak parçaları için tanınan tercihli tarife uygulamaları,
- İthalat vergilerinde belirli eşyalara şartlı olarak uygulanan muafiyet veya indirim uygulamaları,
- Yukarıdaki unsurların dışında kalan diğer tarife uygulamaları.
Bu unsurlar, gümrük vergilerinin ve tarife düzenlemelerinin belirlendiği ve uygulandığı çerçeveyi oluşturur. Gümrük tarifesi, ticaretin düzenlenmesi, ekonomik politikaların uygulanması ve ulusal çıkarların korunması amacıyla kullanılan önemli bir araçtır (oaib.org.tr).
1.5. Serbest Ticaret Anlaşması
İki veya daha fazla ülke arasında ticaretin kolaylaştırılması amacıyla imzalanan anlaşmalardır. Bu anlaşmalar genellikle gümrük vergilerini azaltma veya kaldırma, ticaret engellerini azaltma ve ticaretin serbestleştirilmesini içerir.
Serbest Ticaret Anlaşması (STA), taraf ülkeler arasında gümrük vergileri ve ticaret kısıtlamalarını kaldıran ve ticareti kolaylaştıran bir ekonomik entegrasyon türüdür. STA’lar, katılımcı ülkeler arasında mal ve hizmet ticaretinde serbestleşme ve ticaret engellerinin azaltılması amacıyla imzalanan uluslararası anlaşmalardır (Koçtürk, 2014).
Serbest Ticaret Anlaşmaları, taraf ülkelerin kendi ulusal gümrük tarifelerini ve menşe kurallarını koruyarak, anlaşma kapsamındaki mal ve hizmetlerin ticaretinde engelleri azaltır veya ortadan kaldırır. Bu anlaşmalar sayesinde, ülkeler arasında ticaret hacmi artabilir, ticaretin serbestleşmesi ve işbirliği teşvik edilebilir.
STA’lar genellikle iki veya daha fazla ülke arasında imzalanır. Taraflar, anlaşma kapsamında gümrük vergilerini düşürür veya sıfırlar, ticarette kısıtlamaları azaltır, tarife dışı engelleri ortadan kaldırır ve ticaretin kolaylaştırılmasını sağlayacak önlemleri alır. Bu sayede, ülkeler arasındaki ticaretin artması, rekabetin teşvik edilmesi ve ekonomik büyüme sağlanması hedeflenir.
Serbest Ticaret Anlaşmaları, ticaretin serbestleşmesine yönelik adımlar atarak ülkeler arasındaki ticaret engellerini azaltır ve ekonomik entegrasyonu teşvik eder. Bu anlaşmalar, ülkelerin ticaret ilişkilerini güçlendirerek ekonomik büyümeyi teşvik edebilir ve uluslararası ticarette daha rekabetçi bir konuma gelmelerine yardımcı olabilir.
1.6. GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla)
Bir ülkedeki tüm mal ve hizmetlerin toplam değeridir. GSYİH, bir ülkenin ekonomik büyüklüğünü ve refah düzeyini ölçmek için kullanılır.
GSMH (Gayri Safi Milli Hâsıla) bir ülke veya ülkeler tarafından belirli bir zaman diliminde üretilen ve satılan tüm nihai malların ve hizmetlerin piyasa değerinin parasal bir ölçüsüdür. GSMH, bir ülkenin ekonomik büyüklüğünü ve üretim gücünü gösteren bir göstergedir.
GSMH, bir ülkenin toplam gelirini ifade eder ve ekonomik aktivitenin genel düzeyini yansıtır. Bu gösterge, mal ve hizmetlerin piyasa fiyatları üzerinden hesaplanır ve genellikle bir yıllık zaman dilimine göre ölçülür.
GSMH, bir ülkenin ekonomik performansını değerlendirmek, ekonomik büyüme hızını belirlemek, ulusal gelir dağılımını analiz etmek, ekonomik politikaların etkilerini ölçmek ve uluslararası karşılaştırmalar yapmak için kullanılır. GSMH aynı zamanda ulusal gelirin kullanımını da gösterir, yani tüketim, yatırım, devlet harcamaları ve net ihracat gibi bileşenlere ayrılabilir.
GSMH, ekonomik analizlerde ve karar verme süreçlerinde önemli bir gösterge olarak kullanılmaktadır ve bir ülkenin ekonomik sağlığını ve büyüme potansiyelini değerlendirmede yardımcı olur (tr.wikipedia.org).
1.7. Lojistik
Mal ve hizmetlerin tedarik zinciri boyunca taşınması, depolanması ve dağıtılmasıyla ilgilenen faaliyetlerdir. Lojistik, uluslararası ticarette önemli bir rol oynar ve zamanında ve etkili tedarikin sağlanmasını hedefler.
Lojistik, üretim alanından tüketim noktasına kadar geçen süreç içerisinde ürünlerin, bilgilerin ve paranın etkin bir şekilde yönetildiği faaliyetlerin bütünüdür. Lojistik, malzemelerin tedarik edilmesi, üretim süreçlerinin planlanması, envanterin yönetilmesi, depolama, taşıma ve dağıtım gibi birçok faaliyeti kapsar.
Lojistiğin tarihi, insanlık tarihi kadar eskiye dayanmaktadır. İnsanlar, malzemeleri taşıyarak, depolayarak ve dağıtarak lojistik faaliyetlerini yüzyıllardır gerçekleştirmektedirler. Ancak lojistik kavramı, ekonomi literatürüne 1960’lı yıllardan itibaren daha yoğun bir şekilde girmeye başlamıştır. Bu dönemde, lojistik faaliyetlerin etkin bir şekilde yönetilmesi ve maliyetlerin azaltılması önem kazanmıştır. (Lambert ve diğ., 1998:2).
Özellikle ulaştırma maliyetlerinin toplam maliyetler içindeki payının artmasıyla birlikte, firmalar daha verimli bir şekilde faaliyetlerini sürdürmek ve maliyetleri azaltmak için lojistik faaliyetlere odaklanmışlardır. Taşıma, depolama, envanter yönetimi, dağıtım ve bilgi akışı gibi lojistik faaliyetlerin kontrolü ve yönetimi önem kazanmıştır.
Lojistik, günümüzde işletmeler için rekabet avantajı sağlamakta ve müşteri memnuniyetini artırmakta önemli bir rol oynamaktadır. İyi yönetilen bir lojistik sistemi, mal ve hizmetlerin zamanında ve hatasız bir şekilde tüketicilere ulaştırılmasını sağlar, stok maliyetlerini azaltır, tedarik zinciri verimliliğini artırır ve işletmelerin rekabet gücünü yükseltir.
Küreselleşme ve teknolojik gelişmeler, lojistik sektörünü büyük ölçüde etkilemiştir. Bu değişimler, lojistik faaliyetlerin işleyişini, hizmet sunum tekniklerini ve yöntemlerini dönüştürmüştür.
Kapıdan kapıya taşıma hizmet anlayışının yaygınlaşması, lojistik faaliyetlerin bütünleşik bir şekilde ve ileri teknoloji uygulamalarıyla yerine getirilmesine yol açmıştır. Bu, tedarik zincirinin her aşamasında entegrasyonun sağlanmasını ve süreçlerin daha verimli bir şekilde yönetilmesini sağlamıştır.
Özellikle konteynerleşme ve çoklu taşımacılık gibi gelişmeler, lojistik sektöründe büyük bir ilerleme sağlamıştır. Konteynerlerin kullanımı, taşıma süreçlerini hızlandırmış, maliyetleri düşürmüş ve hizmet sunum kalitesini artırmıştır. Bu sayede uluslararası taşımacılık daha kolay ve etkin hale gelmiştir.
Ayrıca internetin yaygınlaşması, lojistik sektöründe önemli bir dönüm noktası olmuştur. İnternet, tedarik zinciri yönetiminde daha hızlı ve etkili iletişim imkanı sağlamış, lojistik süreçlerin izlenmesi ve yönetimi için çeşitli teknolojik araçlar ve yazılımlar geliştirilmiştir. Bu da lojistik faaliyetlerin daha verimli ve şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlamıştır.
Aynı zamanda, ulaşım altyapıları için yeni finansman yöntemlerinin geliştirilmesi ve taşıma türlerinin kombinasyonu ile yeni ve alternatif ulaştırma biçimlerinin ortaya çıkması da lojistik faaliyetlerin temel işlevlerinin etkin bir şekilde yerine getirilmesini sağlamıştır. Bu sayede lojistik sektörü, daha çevre dostu ve sürdürülebilir çözümler üretebilmekte ve işletmelerin taşımacılık maliyetlerini azaltmaktadır.
Sonuç olarak, küreselleşme ve teknolojik gelişmeler lojistik sektörünü büyük ölçüde etkilemiş ve lojistik faaliyetlerin daha hızlı, daha verimli ve daha kaliteli bir şekilde gerçekleştirilmesine olanak sağlamıştır. Bu da işletmelerin rekabet gücünü artırırken, müşteri memnuniyetini de önemli ölçüde yükseltmektedir.(Rodrigue ve diğ., 2006:209).
2. İHRACAT TERMİNOLOJİ
2.1. İhracatçı
Bir ülkenin mal ve hizmetlerini başka ülkelere satan işletme veya kişidir.
2.2. İhracatçı Birliği
İhracatçıların çıkarlarını korumak ve desteklemek için kurulan ticaret odası benzeri kuruluştur. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), Türkiye’nin dış ticaretine yön vermek, ihracat politikasını belirlemek, pazar çeşitliliğini geliştirmek ve ihracatçıların uluslararası arenada rekabetini kolaylaştırmak amacıyla kurulmuştur. TİM, Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatlarıyla 4 Mart 1937 tarihinde kurulan Canlı Hayvan İhracatçıları Birliği Türk Anonim Şirketi’ne dayanmaktadır (tim.org.tr).
TİM, Türkiye’deki ihracatçı birliklerinin çatı kuruluşu olarak faaliyet gösterir. Üyeleri, Türkiye’nin farklı sektörlerinde faaliyet gösteren ihracatçı firmalardır. TİM, üyelerini temsil eder, çıkarlarını savunur ve ihracatçıların rekabet gücünü artırmak için çeşitli hizmetler sunar. TİM’in temel görevleri arasında şunlar bulunur:
- İhracat politikasının belirlenmesi: TİM, ihracat politikalarının oluşturulmasına katkıda bulunur ve hükümete öneriler sunar. Ülkenin dış ticaret stratejilerini belirlemede önemli bir rol oynar.
- Pazar çeşitliliğini geliştirme: TİM, Türk ihracatçılarının faaliyet gösterdiği pazar çeşitliliğini artırmak için çalışır. Yeni pazarlara erişim imkanları sağlar ve ihracatçıların çeşitli ülkelerde işbirliği yapmalarını teşvik eder.
- İhracatın teşvik edilmesi: TİM, ihracatçıların rekabet gücünü artırmak ve ihracatı teşvik etmek amacıyla çeşitli projeler, programlar ve etkinlikler düzenler. Eğitim, danışmanlık, fuarlar, ticaret heyetleri gibi destekler sağlar.
- Uluslararası arenada rekabet gücünün artırılması: TİM, Türk ihracatçılarının uluslararası rekabet gücünü artırmak için çalışır. Üyelerine dış pazarlara erişim, ticaret anlaşmaları, lojistik destek gibi konularda yardımcı olur.
TİM, Türkiye’nin dış ticaretine katkıda bulunmak ve ihracatçıların uluslararası alanda başarılı olmasını sağlamak amacıyla faaliyet gösteren önemli bir kuruluştur.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), Türkiye’deki 27 sektörde faaliyet gösteren 61 İhracatçı Birliği aracılığıyla 100 bini aşkın ihracatçıyı temsil eden Türkiye’nin tek çatı kuruluşudur. TİM, Türkiye’deki ihracatçıları bir araya getirerek ortak çıkarlarını savunmak, ihracat politikalarını belirlemek ve ihracatçıların rekabet gücünü artırmak amacıyla faaliyet gösterir.
TİM, 1993 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla kurulmuş olup, 2009 yılında Türkiye İhracatçılar Meclisi İle İhracatçı Birliklerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un yürürlüğe girmesiyle faaliyetlerine mevzuat çerçevesinde devam etmektedir. Bu kanun, TİM’in yetki ve sorumluklarını belirlemekte ve ihracatçıların çıkarlarını korumak amacıyla faaliyet göstermesini sağlamaktadır.
TİM, Türk ihracatçılarının uluslararası pazarda rekabet gücünü artırmak için çeşitli faaliyetler yürütmekte ve destekler sunmaktadır. İhracatçıların pazar araştırmaları, eğitim ve danışmanlık hizmetleri, uluslararası fuarlar ve ticaret heyetleri gibi konularda destek sağlamakta ve ihracatın gelişimini teşvik etmektedir. Aynı zamanda TİM, Türkiye’nin dış ticaret politikalarını belirleme sürecinde de önemli bir rol oynamaktadır.
TİM’in amacı, Türkiye’nin dış ticaret hacmini artırmak, ihracatı çeşitlendirmek ve Türk ihracatçılarını uluslararası alanda daha rekabetçi hale getirmektir (tim.org.tr).
2.3. İhracat Faturası
Satılan malın cinsi, ismi, miktarı, birim satış fiyatı, teslim şekli ve toplam bedeli gibi bilgilerin beyan edildiği, satıcı tarafından alıcıya gönderilen hesap belgesidir.
Ticari fatura, satılan emtia veya yapılan bir iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen bir ticari belgedir. Fatura, işin gerçekleştirildiği aşamada düzenlenen ve tamamlanan bir ticari işlemi belgelemek için kullanılan bir dokümandır.
- İhracatçının hazırlayacağı ticari fatura ithalatçı ülkenin mevzuatına uygun olmalıdır.
- İhraç malları hazırlandıktan ve sevkıyat yapılmadan önce düzenlenen ilk belgedir.
- Genellikle bir İngilizce ve bir Türkçe olmak üzere iki nüsha olarak düzenlenen ticari faturaların nüsha adedi taraflar arasındaki anlaşmaya göre değişebilmektedir.
- Ticari faturaları, Maliye Bakanlığı’nın kaşesi ve/veya noter tasdiki ile ihracatçı düzenler.
- Fatura ithalatçı ülkenin isteğine bağlı olarak, ticaret odasınca onaylanabilmektedir.
- Fatura tasdiki alıcı ülke mevzuatına göre değişmekte olup, halen Ortadoğu ülkelerine yönelik ihracatta ilgili ülke temsilciliğince faturanın tasdiki istenebilmektedir.
- Taşıma esnasında değişikliğe uğrayacak nitelikteki mallar için teslim anındaki kesin durumuna göre tanzim edilecek faturaya kadar geçen zamanda kesilen faturaya ise «geçici” veya «muvakkat” fatura denir.
Ticari Faturada Bulunması Gerekli Bilgiler
- Faturanın düzenleme yeri, tarihi ve sayısı,
- Kesin satışlarda satıcı firmanın, diğer hallerde ise satıcı veya eşyayı gönderen firmanın adı ve adresi,
- Eşyayı satın alanın veya kesin satış dışındaki hallerde gönderilenin adı ve adresi,
- Ödeme şartları (peşin veya vadeli gibi),
- Satış bedeli ve teslim şartı (CIF, FOB veya diğer bir bedel gibi),
- Eşyanın gümrük tarife istatistik pozisyonu ve satış birimine (kilo, metre, adet, düzine gibi) göre miktarı,
- Eşyanın birim fiyatı (bir metre, bir kilo ve bir adedinin fiyatı gibi),
- Eşyanın bulunduğu kapların cins ve nev’i, marka ve numarası ve adedi,
- Eşyanın teslim ve bedelinin ödeme yeri,
- Eşyanın gönderilme şekli,
- İhracata ilişkin faturalar için ayrıca, seri ve sıra numarası, bağlı olunan vergi dairesi ve vergi kimlik numarası,
- bilgilerini içeren bir belgedir.
İhracata ilişkin gümrük beyannameleri ile birlikte ibraz edilmesi gereken yurt dışındaki alıcılar adına düzenlenmiş faturalarda satış bedeli yabancı para cinsinden gösterilebilir.
2.3.1 Proforma Fatura (Proforma Invoice-p/i)
Teklif belirten faturaya «proforma”, kesin olanına ise «orijinal” fatura denir. Ticaretin başlangıcıdır.
- Satıcının alıcıya gönderdiği, satacağı malın ismi, özelliği, miktarı, fiyatı, teslim ve ödeme şekli, sevkiyatın durumunu içeren bir tekliftir.
- Proforma fatura hiçbir mali yükümlülük yaratmamaktadır.
- Alıcı bu teklif üzerine siparişi verir ve ödeme şekline göre harekete geçerse o zaman, satış artık kesinleşmiş, fatura da kesin satış faturası veya ticari fatura diye adlandırdığımız faturaya dönmüş olacaktır.
- Proforma fatura kelimesinin mutlaka bulunması gerekmektedir.
2.3.2 Orijinal Fatura
Satış işleminin gerçekleşmesinden sonra düzenlenen bir faturadır.
- Orijinal fatura satış sözleşmesini belgeleyen veya satış sözleşmesinin var olduğunu kesinleştiren bir belgedir.
- İthalat veya ihracatta, gümrük işlemlerinin yapılması ve vergilerin hesaplanması için orijinal fatura gerekmektedir.
- Genellikle orijinal fatura ihracatçı tarafından banka aracılığı ile ithalatçıya gönderilmektedir.
2.3.3 Navlun Faturası (Freight Invoice)
Navlun terimi, deniz ve/veya iç su yoluyla yapılan taşımacılıkta malın taşıma ücretini ifade eder. Navlun, taşıma işlemi için ödenen bir bedeldir ve genellikle ton, konteyner veya diğer ölçüm birimleri üzerinden hesaplanır.
CF (Cost and Freight) veya CIF (Cost, Insurance, and Freight) teslim şekillerinde, navlun maliyeti satıcı tarafından karşılanır. Bu durumda, satıcı-ihracatçı, malı taşımak ve teslim etmek için gerekli olan navlun bedelini öder. Navlun bedeli, satış faturasında mal bedeline dahil olarak veya ayrı bir şekilde gösterilebilir.
Eğer navlun bedeli ayrı bir şekilde gösteriliyorsa, bu belgeye «navlun faturası» adı verilir. Navlun faturası, taşıma hizmetine ilişkin ayrıntıları içerir ve malın taşınmasıyla ilgili ödemelerin takibini sağlar. Ayrıca, navlun faturası, taşıma masraflarının belgelendirilmesi ve muhasebe kayıtlarında kullanılması için önemli bir belgedir.
- Akreditif, mal bedeli ile birlikte navlun bedelini de içeriyorsa, konşimento ve diğer sevk belgesi üzerinde «navlunu ödenmiştir» kaydının bulunması gerekmektedir. Ancak belirtilmemişse, satıcı firmanın taşıyıcı firmadan navlun faturası alarak ithalatçı firmaya vermesi, ya da tahsil belgeleri arasına navlun faturasını da koyması gerekmektedir.
- Navlun faturası malın ithal edildiği ülkede vergiye tabi kıymetinin tespitinde dikkate alınacak kıymet faktörlerinden birini oluşturmaktadır.
2.4. İhracat Teşvikleri
Hükümetler tarafından sağlanan teşviklerdir ve ihracatçıların rekabet avantajını artırmak, pazarlara girişlerini kolaylaştırmak ve ihracat hacmini artırmak için kullanılır. Türkiye devlet teşvikleri için bir platform oluşturmuş, ihracatçıların daha kolay bilgi almasını sağlamayı amaçlamıştır. Bu platform: https://kolaydestek.gov.tr/.
2.5. İhracat Kotaları
Bir ülkenin belirli bir ürün için ihracat miktarını sınırlayan kotalardır. Genellikle belirli bir dönem için belirlenir ve aşılması durumunda ek vergiler veya kısıtlamalar uygulanabilir.
2.6. Dolaylı İhracat
Dolaylı ihracat, bir firma tarafından üretilen ürünlerin ihracatını gerçekleştirmek için başka bir firma veya aracı kuruluşun yardımını kullanma yöntemidir. Bu yöntemde, ihracatı gerçekleştiren firma pazarlama, dağıtım ve lojistik gibi işlevleri üstlenmez. Bunun yerine, yerel bir aracı veya distribütör firma kullanarak ürünlerin yurtdışına satışını gerçekleştirir.
Dolaylı ihracatın avantajları arasında, ihracatı gerçekleştiren firmanın pazarlama ve dağıtım masraflarını azaltması yer alır. Aracı veya distribütör firma, yerel pazarda müşteri ilişkilerini kurar, ürünleri tanıtır ve satışlarını arttırır. Bu sayede ihracatçı firma ek maliyetler olmadan uluslararası pazarda varlık gösterebilir ve satış hacmini artırabilir.
Ancak, dolaylı ihracat yöntemiyle çalışmanın dezavantajları da olabilir. İhracatçı firma, aracı firmaya bir komisyon veya anlaşmaya göre belirlenen bir ödeme yapmak zorunda kalabilir. Ayrıca, aracı firmanın pazarlama ve dağıtım stratejileri, ürünlerin ihracatçı firma tarafından kontrol edilemeyen bir şekilde yönlendirilebilir. Bu durumda, ihracatçı firma ürünlerinin tanıtımı ve satış sürecinin tam kontrolünü kaybedebilir.
Sonuç olarak, dolaylı ihracat yöntemi, firmaların uluslararası pazarda varlık göstermek ve satışlarını artırmak için kullanabilecekleri bir seçenektir. Ancak, bu yöntemi kullanırken aracı firmayı seçmek, işbirliği anlaşmalarını doğru şekilde düzenlemek ve iletişim kanallarını etkin bir şekilde yönetmek önemlidir. (Sarı,2007)
Dolaylı ihracat, ana ülkedeki ihracatçıların daha az uzmanlık gerektiren ve genellikle daha az nakit gerektiren bir yöntemle ihracat yapmalarını sağlar. Dolaylı ihracat, bir aracı veya distribütör firmayı kullanarak ürünlerin yurtdışına satışını gerçekleştirir. Bu yöntem, ana ihracatçı firmaların pazarlama, dağıtım ve lojistik gibi işlevleri üstlenmek zorunda kalmadan ihracat yapmalarına imkan tanır.
Dolaylı ihracatın avantajları arasında daha az finansal kaynak gerektirmesi ve daha az uzmanlık gerektirmesi bulunur. İhracatçı firma, yerel bir aracı veya distribütör firma kullanarak ürünlerini yurtdışına satma işlemlerini hızlı bir şekilde gerçekleştirebilir. Aracı firma, yerel pazardaki müşteri ilişkilerini ve dağıtım kanallarını yönetirken, ihracatçı firma üretim ve diğer iş süreçlerine odaklanabilir.
Ancak, dolaylı ihracatın dezavantajları da vardır. İhracatçı firma, aracı firma ile yapılan anlaşmalar ve komisyon ödemeleri nedeniyle kontrolünü bir ölçüde kaybedebilir. Ayrıca, aracı firmanın pazarlama ve dağıtım stratejileri, ihracatçı firma tarafından tam olarak kontrol edilemez. Bu nedenle, dolaylı ihracatı tercih eden firmaların aracı firmaları dikkatlice seçmeleri ve iletişimi etkin bir şekilde yönetmeleri önemlidir. (Börühan, 2008).
Dolaylı ihracat genellikle dış pazarlara ilk kez adım atan veya uluslararasılaşma hedefi olan işletmeler tarafından tercih edilir. İşletmeler, uluslararası pazarlara doğrudan giriş yapmanın zorlukları ve riskleriyle karşılaşabilirler, bu nedenle dolaylı ihracat yöntemi daha güvenli ve erişilebilir bir seçenek olarak görülebilir.
Bilgi eksikliği, dolaylı ihracatı tercih eden işletmelerin karşılaşabileceği önemli bir sorundur. Uluslararası pazarlara açılmak için gerekli olan hedef pazarların özellikleri, müşteri tercihleri, rekabet durumu ve pazarlama stratejileri gibi konularda yeterli bilgiye sahip olmamak, karar alma sürecini olumsuz etkileyebilir. İşletmelerin doğru pazarlama stratejileri geliştirebilmesi ve hedef pazarlarda başarılı olabilmesi için bu bilgilere ihtiyaçları vardır.
Ayrıca, ilk kez sınır ötesi faaliyetlere başlayacak olan işletmeler için bu süreç korkutucu olabilir. Farklı kültürler, dil bariyerleri, hukuki düzenlemeler ve uluslararası lojistik gibi faktörler, işletmelerin karşılaşacakları zorlukları artırabilir. Bu nedenle, işletmelerin doğru bir şekilde hazırlanması, yerel uzmanlık ve danışmanlık hizmetlerinden faydalanması önemlidir.
İşletmeler, bilgi eksikliğini aşmak ve dolaylı ihracat stratejilerini sağlıklı bir şekilde geliştirmek için araştırma, eğitim ve danışmanlık kaynaklarından yararlanmalıdır. Hedef pazarlar hakkında detaylı bir pazar araştırması yaparak, pazarlama stratejilerini belirlemeli ve işletmenin kaynaklarını en etkili şekilde kullanmalıdır. Aynı zamanda, uluslararası ticaretle ilgili mevzuatı ve lojistik süreçleri anlamak için uzman desteği almak da önemlidir.
Sonuç olarak, bilgi eksikliği ve korku gibi zorluklar dolaylı ihracatı tercih eden işletmeler için karşılaşılabilecek sorunlardır. Ancak, doğru hazırlık, araştırma ve danışmanlık hizmetleri ile işletmeler, bu zorlukları aşabilir ve uluslararası pazarlarda başarılı olabilir. Akyol, 2009).
2.7. Dâhilde İşleme Rejimi
Türkiye 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) üye olmuş ve aynı zamanda 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren Avrupa Birliği (AB) ile Gümrük Birliği’ne dahil olmuştur. Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne girişi, AB mevzuatına uyumu gerektirmiştir.
Avrupa Topluluğu Mevzuatı’na uyum çerçevesinde, Türkiye İhracatı Teşvik Mevzuatı’nda değişiklikler yapılmış ve Dahilde İşleme Rejimi (DİR) oluşturulmuştur. DİR, 1980 yılından bu yana uygulanmakta olan İhracatı Teşvik Mevzuatı’nın yerine geçmiştir. DİR, Türkiye’nin AB gümrük koduna uyumlu hale gelmesi ve AB ile Gümrük Birliği’nin gerekliliklerini yerine getirmesi amacıyla oluşturulmuş bir teşvik rejimidir.
DİR, Türkiye’de üretilen malların ihracat sürecinde kullanılan hammadde, yarı mamul veya ara mallarının ithalatında gümrük vergilerinden veya diğer ithalat maliyetlerinden muafiyet veya indirim sağlar. Bu sayede Türkiye’nin ihracat sektörünün rekabet gücünün artması ve AB pazarında daha avantajlı konuma gelmesi hedeflenir.
Gümrük Birliği’ne dahil olmak, Türkiye’nin AB ile ticaretinde önemli bir adımdır ve AB standartlarına uyumu gerektirir. Bu süreçte, Türkiye mevzuatında değişiklikler yapılarak AB mevzuatına uyum sağlanmış ve ticaretin serbestleşmesi, gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması ve ticaret engellerinin kaldırılması amaçlanmıştır. (Türkiye İhracatının Gelişimi, www.dtm.gov.tr/ dtmadmin/upload/IHR/genel.doc,ET:24.05.2008).
Dahilde İşleme Rejimi Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne giriş sürecinin bir parçası olarak uygulanmaya başlanmıştır. Dahilde İşleme Rejimi’nin usul ve esaslarını belirlemek üzere 27 Ocak 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2005/1 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği yürürlüğe girmiştir.
Dahilde İşleme Rejimi, Türkiye’de üretim yapan işletmelere, ithal ettikleri hammadde, yarı mamul veya ara malları üzerinde gümrük vergilerinden veya diğer ithalat maliyetlerinden muafiyet veya indirim sağlayan bir teşvik rejimidir. Bu sayede Türkiye’deki üreticiler, ithal ettikleri malları işleyerek ihracat yapabilir veya iç piyasada satış yapabilirler.
Dahilde İşleme Rejimi’nin hükümleri, Türkiye’nin gümrük mevzuatında yer alan 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 108-122. maddelerinde ve Gümrük Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Gümrük Yönetmeliği’nin 347-398. maddelerinde yer almaktadır. Bu mevzuat, dahilde işleme tedbirlerinin uygulanması, başvuru süreci, taahhütname verme, gümrük işlemleri, denetimler ve diğer konuları düzenlemektedir.
Dahilde İşleme Rejimi, Türkiye’deki işletmelere dış ticarette rekabet avantajı sağlamak amacıyla uygulanmaktadır ve Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne dahil olmasının bir sonucu olarak mevzuatımıza girmiştir.
3. ASANSÖR SEKTÖRÜ TERMİNOLOJİ
3.1. Asansör
İnsanların veya yüklerin katlar arasında dikey olarak taşınmasını sağlayan mekanik bir sistemdir. Boyutları ve yapımı itibarıyla insanları da içine alacak bir kabini olan, tam düşey veya tam düşey doğrultuya 15 dereceden daha az eğimli olabilen kılavuz raylar arasında belli duraklara insan ve yük taşıyan bir araçtır (www.aysad.org.tr).
3.2. Kabin
Asansörde yolcuların veya yüklerin taşındığı bölümdür. Asansörün insan ve/veya yükleri taşıyan bir parçası(www.aysad.org.tr)
3.3. Makina Dairesi
Asansörün motor, kontrol ve güç sistemlerinin bulunduğu oda veya alan.
3.4. İtme Butonu
Asansör kabininin gittiği katları seçmek için kullanılan düğme.
3.5. Acil Durum Butonu
Acil durumlar için kullanılan buton. Yangın, tehlike veya acil durum durumunda asansörü durdurur.
3.6. Regülatör Halatı
Askı tertibatının kopması durumunda güvenlik tertibatını çalıştırmak için kabin, karşı ağırlık veya dengeleme ağırlığına bağlanan yardımcı halat (www.aysad.org.tr).
3.7. Süpürgelik
Kabin duvarının alt kısmındaki dekoratif ve koruyucu eleman (www.aysad.org.tr).
3.8. Sürücü Sistemi
Halatlı asansörlerde, kaldırma motoruna enerji beslenmesi ve hızının düzenlenmesine yönelik teknik çözüm. Hidrolik asansörlerde ise pompa ve valfleri kontrol eder (www.aysad.org.tr).
3.9. Tampon
Aşağı yönde giden ve normal seyir limitlerinin ötesine çıkan bir kabinin, kinetik enerjisini depolayarak veya absorbe edip dağıtarak durdurmaya yönelik tasarlanmış sistem. (www.aysad.org.tr).
3.10. Yük Kapasitesi
Asansörün taşıyabileceği maksimum ağırlık miktarı.
3.11. Hareket Sensörü
Asansörün kapılarının otomatik olarak açılmasını ve kapanmasını sağlayan sensörler.
3.12. Durdurma Butonu
Asansörü aniden durdurmak için kullanılan buton.
3.13. Makas Sistemi
Hidrolik veya mekanik olarak çalışan, kabinin dikey hareketini sağlayan sistem.
3.14. Emniyet Kilidi
Asansör kabini ve şaft arasındaki emniyetli bir şekilde bağlantı sağlayan kilitleme mekanizması.
3.15. Asansör Şaftı
Asansör kabini ve makina dairesi arasındaki dikey boşluk veya koridor.
3.16. Beyan Hızı
Asansörün tasarımlandığı, m/sn. olarak ifade edilen kabin hız değeri.
3.17. Beyan yükü
Asansörün taşıyacağı yükü değeri(www.aysad.org.tr).
3.18. Fren
Kabinin hareket etmediği ve kaldırma makinesine enerji uygulanmadığı durumlarda asansörün hareket etmesinin önlenmesi amacına yönelik olarak kullanılan elektro-mekanik sistem. Diğer bazı kontrol tiplerinde frenler ayrıca kaldırma makinesine beslenen elektriğin kesilmesi durumunda kabini durdurur. (www.aysad.org.tr).
3.19. Güvenlik Tertibatı
Aşağı doğru aşırı hız kazanma veya askı tertibatının kopması halinde devreye girerek kabin, karşı ağırlık veya dengeleme ağırlığını frenleyerek sabit tutan, mekanik bir tertibat. (www.aysad.org.tr).
3.20. Hız Regülatörü
Asansör belli bir hıza ulaştığında tahrik tertibatını devre dışı bırakan ve gerektiğinde güvenlik tertibatını çalıştıran bir düzen(www.aysad.org.tr).
KAYNAKÇA
Akyol, B. (2009). İhracat Pazarlama Karması Kararları İçin Bilgi İhtiyaçlarının Belirlenmesi: Kuru İncir İhracatçıları Üzerine Bir Uygulama . İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Börühan, G. (2008). Dünya Markası Geliştirme ve Türk Firmaları için Uygulamalar. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Canıtez, M. (2017). Uygulamalı Gümrük Mevzuatı. Ankara: Gazi Kitapevi
Karluk Rıdvan, Uluslararası Ekonomi Teori-Politika, Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, Beta Yayınları, 2013, 908s.
Koçtürk, OM & Kocaefe, A. (2014). SERBEST TİCARET ANLAŞMALARININ TÜRK DIŞ TİCARETİ ÜZERİNE ETKİLERİ . Tarım Ekonomisi Dergisi , 20 (1 ve 2) , 65-77 . https://dergipark.org.tr/en/pub/tarekoder/issue/25846/272464 adresinden alınmıştır.
Rodrigue, Jean-Paul, Brian Slack and Claude Comtois (2006), The Geography of Transport Systems, Routledge, New York.
Lambert, Douglas M., James R. Stock and Lisa M. Ellram (1998), Fundamentals of Logistics Management, Irwin McGraw-Hill, USA.
Sarı, B. (2007). Uluslararası stratejik pazarlama açısından ihracat pazarlama stratejileri ve ihracat pazarlama planlaması (Doctoral dissertation, DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü).
Sousa, C. M. P., Martínez-López, F. C., Coelho F. 2008. “The Determinants of Export Performance: A Review Of The Research in The Literature Between 1998 and 2005”. International Journal of Management Reviews, 10 (2), 1-32.
Tanrıverdi, İlknur ve Altıntaş, M. Hakan. 2019. “İşletmelerin İhracat Performansı: Bibliyometrik Analiz”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17 (3): 294-311.
T.C. Ticaret Bakanlığı. 2022b. “Menşe”. Erişim Tarihi: 20 Haziran 2022. https://ticaret.gov.tr/gumruk-islemleri/sikca-sorulan-sorular/ticari/mense.
Türkiye İhracatının Gelişimi, www.dtm.gov.tr/dtmadmin/ upload/ IHR/genel.doc, (ET:24.05.2008).
https://tim.org.tr/tr/hakkimizda
https://www.mevzuat.net/fayda/dokumanlar.aspx#fatura
https://www.aysad.org.tr/asansor-terimleri/
Информация об авторе:
Иса КУТУЕВ
Каратайский университет, Институт социальных наук, департамент международной торговли, isa.kutuev@gmail.com, ORCID:0009-0005-1259-1340
İsa KUTUEV
KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası Ticaret, isa.kutuev@gmail.com, ORCİD:0009-0005-1259-1340
